Иштин   тартиби:

 

I бөлүк

 

1.      Бирдей чоңдуктагы үч резистор тандагыла. Аларды 1, 2, 3 деп белгилегиле жана алардын шакекчелеринин түстөрүн 3.1-таблицага жазгыла.

2.      Тандалган каршылыктардын коду боюнча маанисин аныктап, алынган жыйынтыктарды 3.1-таблицанын «код боюнча каршылык» деп белгиленген мамычасына жазгыла. Төртүнчү шакекченин түсү боюнча каршылыктын маанисинин мүмкүн болуучу четтөөсүн аныктап, 3.1-таблицанын тиешелүү мамычасына жазгыла.

3.      Мультиметрди колдонуу менен ар бир резистордун каршылыгын ченеп, алынган маанилерди 3.1-таблицага жазгыла.

4.      Каршылыктын ар бир мааниси үчүн тажрыйбалык катаны процент менен эсептегиле жана 3.1-таблицанын тиешелүү мамычасына жазгыла.

 

 

3.1-таблица

 

5.      Эми тажрыйба тактасынын пружина кыскычтарынын жардамы менен үч резисторду учтарын бүкпөстөн, 3.4-сүрөттө көрсөтүлгөндөй, өз ара удаалаш туташтыргыла. Схемада берилген резисторлордун комбинацияларынын каршылыктарын мультиметрдин учтарын сүрөттө көрсөтүлгөн чекиттердин арасына туташтыруу менен өлчөгүлө.

 

6.      Өлчөнгөн маанилерди 3.2-таблицага жазгыла. Адегенде эки, андан кийин үч резисторду жарыш туташтырып, чогулткула (3.5-сүрөт). Бул чынжырлар үчүн өлчөөлөрдү жүргүзүп, алынган маанилерди 3.2-таблицага жазгыла.

 

3.2-таблица

 

7.     3.6-сүрөттө көрсөтүлгөндөй аралаш чынжыр чогулткула. Резисторлордун ар кандай комбинациясы үчүн өлчөөлөрдү аткарып, өлчөнгөн маанилерди 3.2-таблицага жазгыла.

8.     Ар кандай каршылыктагы үч башка резисторлорду тандагыла. Тандалган резисторлор үчүн жогорудагы 1-7 кадамдарды кайталагыла. Өлчөнгөн маанилерди 3.3- жана 3.4-таблицага жазгыла.

3.3-таблица

 

3.4-таблица

 

 

II бөлүк

 

1.    Бирдей үч резистор тандагыла. Аларды 1, 2, 3 деп белгилеп, коду боюнча маанисин аныктагыла.

2.    Мультиметрди колдонуу менен ар бир резистордун каршылыгын ченеп, алынган маанилерди 3.5-таблицага жазгыла.

3.    Резисторлорду удаалаш туташтыргыла. Алардын учтарын бүкпөстөн, пружина кыскычтарын пайдалангыла. Ток булагына туташтырууда кайсынысы терс, кайсынысы оң  уюлга туташтырыла тургандыгына өзгөчө көңүл бургула  (3.7-сүрөт).

3.7-сүрөт

 

4.     Мультиметрдин чыңалууну өлчөө функциясын пайдаланып, резисторлордун ар бириндеги чыңалууларды жана алардын комбинацияларынын чыңалууларын өлчөгүлө. Бул учурда мультиметрдин учтарынын уюлдук дал келүүсүнө көңүл бургула (кызыл – « + », кара – « - »). Өлчөнгөн чоңдуктарды 3.5-таблицага жазгыла.

3.5-таблица

 

 

 

 

5.    Ошол эле резисторлорду өз ара жарыш туташтырып 3.8-сүрөттө көрсөтүлгөндөй чынжыр чогулткула. Ар бир резистордогу чыңалууларды, алардын комбинацияларынын чыңалууларын өлчөп, алынган маанилерди 3.5-таблицага жазгыла.

Эскертүү: Чыңалууларды өлчөө учурунда  чынжырдын туюк  болушуна көңүл   бургула.

6.    Эми 3.9-сүрөттө көрсөтүлгөн схема боюнча аралаш чынжырды чогултуп, тиешелүү чыңалууларды өлчөгүлө.  Өлчөнгөн  маанилерди  3.5-таблицага жазгыла.

7.    Ар кандай каршылыктагы үч башка резисторлорду тандагыла. Тандалган резисторлор үчүн жогорудагы 1-6-кадамдарды кайталагыла. Өлчөнгөн маанилерди 3.6-таблицага жазгыла.

3.6-таблица

 

 

 

 

III бөлүк

 

1.     Үч бирдей чоңдуктагы резисторду учтарын бүкпөстөн тажрыйба тактасынын кыскычтарына 3.10-сүрөттө көрсөтүлгөндөй өз ара удаалаш туташтыргыла. Резисторлорду ток булагына туташтырбай туруп, 3.7-таблицада көрсөтүлгөн каршылыктын маанилерин өлчөп, таблицага жазгыла.

 

3.10-сүрөт

3.11-сүрөт

 

2.     Эми бул өз ара удаалаш туташтырылган резисторлорду 3.11-сүрөттө көрсөтүлгөндөй эки зым менен ток булагынын оң жана терс уюлдарына туура туташтыргыла. 3.7-таблицада көрсөтүлгөн чыңалуунун маанилерин өлчөп, таблицага жазгыла.

3.     Мультиметрди ток күчүн өлчөөчү абалга жөндөп, көрсөткүчүн 200 mA ге келтиргиле. Мультиметрдин учтарынын уюлуна (кызыл – «+», кара – «-») көңүл бургула. Ток күчүн өлчөө үчүн чынжырды үзүп, үзүлгөн жерге мультиметрди удаалаш туташтыруу аркылуу туюктоо керек. Батарейканын оң уюлундагы зымды чыгаргыла жана бул уюлга 3.11-сүрөттө көрсөтүлгөндөй мультиметрдин кызыл (+) учун туташтыргыла. Кара (-) учун  резисторунун учуна туташтырып,  ток күчүн өлчөп, маанисин 3.7-таблицага жазгыла.

4.     3.12-сүрөттө көрсөтүлгөндөй, улам чынжырдын белгиленген жерин ажыратуу менен ток күчүнүн маанилерин өлчөп, 3.7-таблицага жазгыла.

3.13-сүрөт

5.     Жогоруда көрсөтүлгөн бирдей чоңдуктагы 3 резисторду 3.13-сүрөттө көрсөтүлгөндөй өз ара жарыш туташтырып чынжыр  чогулткула. Адегенде, резисторлорду ток булагынан ажыратып, 3.7-таблицада көрсөтүлгөн каршылыктарды өлчөгүлө.

6.      Өз ара жарыш туташтырылган резисторлорду ток булагына туташтырып, 3.7-таблицада көрсөтүлгөн чыңалууларды өлчөгүлө.

7.     Мультиметрди токту өлчөөчү абалга жөндөп, көрсөткүчүн 200 mA келтиргиле. Мультиметрдин кызыл учун батарейканын оң уюлуна, ал эми кара учун резисторлордун учтары туташтырылган чекитке туташтырып,  өлчөгүлө. Чынжырдын бутактарындагы ток күчүн 3.13-сүрөттө көрсөтүлгөн схема боюнча өлчөгүлө. Өлчөнгөн маанилерди 3.7-таблицага жазгыла.

8.     Жогорудагы баскычтарда аткарылган иш-аракеттерди ар кандай чоңдуктагы резисторлорду колдонуу менен кайталагыла. Өлчөнгөн чоңдуктардын маанисин 3.8-таблицага жазгыла.

 

Эскертүү: Чоңдуктардын бирдиктерин туура жазгыла.

 

3.7-таблица

Удаалаш						Жарыш
(    )		(    )		(    )		(    )		(   )		(   )

 

3.8-таблица

Удаалаш

Жарыш

(    )

(    )

(    )

(    )

(   )

(   )

 

 

АНАЛИЗ:

 

1.  II бөлүктөгү ар кандай чоңдуктагы резисторлорду өз ара удаалаш жана жарыш туташтыруу учурлары үчүн чыңалуунун каршылыктан болгон көз карандылык графиктерин тургузгула. Бул графиктерден кандай жыйынтык чыгарууга болот?

2.  III бөлүктөгү ар кандай чоңдуктагы өз ара жарыш туташтырылган резисторлор үчүн ток күчүнүн каршылыктан болгон көз карандылык графигин чийгиле. Алынган график чынжырдын бөлүгү үчүн Омдун законуна туура келгендигин текшергиле.